Akord – zespół współbrzmień powstających w efekcie jednoczesnego brzmienia trzech lub więcej dźwięków. O właściwościach akordu decydują jego cechy, klasyfikowane w różny sposób:
1. Ze względu na liczbę różnych dźwięków w akordzie – może to być trójdźwięk, czterodźwięk, pięciodźwięk aż do dwunastodźwięku. Ilość różnych dźwięków jest zależna od przyjętej skali (rozumianej tu jako materiał dźwiękowy) – przykładowo w skali pentatonicznej, czyli pięciostopniowej, możliwe jest utworzenie maksymalnie pięciodźwięku.
2. Określoną zasadę doboru współbrzmień – czyli jest to wybór współbrzmienia jako podstawy konstrukcyjnej interwału (odległości między dwoma dźwiękami). Najbardziej typową budową jest budowa tercjowa, która charakterystyczna jest dla systemu dur-moll. Budowa tercjowa, czyli oparta na interwale tercji, ale istnieją także akordy oparte na innych interwałach jak kwarta czy sekunda.1
Charakterystycznymi akordami dla systemu dur-moll są akordy o budowie tercjowej: trójdźwięki durowe, mollowe, zwiększone i zmniejszone.
Trójdźwięk durowy – zbudowany z dwóch interwałów: tercji wielkiej i tercji małej.
Trójdźwięk mollowy – zbudowany z dwóch interwałów: tercji małej i tercji wielkiej.
Akord durowy w przeciwieństwie do akordu mollowego brzmi wesoło.
Trójdźwięk zwiększony – zbudowany z dwóch tercji wielkich.
Trójdźwięk zmniejszony – zbudowany z dwóch tercji małych.
Poszczególne składniki akordu (każdy z dźwięków) mają swoje nazwy. Jeśli akord ma budowę tercjową, kolejne dźwięki zaczynając od najniższego to: pryma, tercja, kwinta, septyma, nona, undecyma, tercdecyma. Nazwy te są pomocne przy określaniu postaci akordu:
Postać zasadnicza akordu występuje, gdy najniższym składnikiem współbrzmienia jest pryma.
I przewrót akordu występuje, gdy najniższym składnikiem współbrzmienia jest tercja.
II przewrót akordu występuje, gdy najniższym składnikiem współbrzmienia jest kwinta.
W trójdźwiękach, ze względu na 3 składniki budujące akord (pryma, tercja i kwinta) występuje tylko postać zasadnicza akordu oraz jego I i II przewrót. Natomiast w cztero, pięcio, sześcio i siedmiodźwiękach występują kolejne przeworty (III – z septymą jako najniższym składnikiem, IV – z noną, V – z undecymą, VI – z tercdecymą)
Poniżej przedstawimy charakterystyczne dla muzyki klasycznej inne rodzaje akordów:
Akord tristanowski – to symbol muzyki Ryszarda Wagnera, a więc muzyki, która znacznie przyczyniła się do rozpadu systemu dur-moll. Akord ten po raz pierwszy kompozytor zastosował w drugim takcie preludium do dramatu muzycznego Tristan i Izolda. Pod względem harmonicznym akord tristanowski jest bardzo wieloznaczny funkcyjnie, nie ma jednego sposobu by nazwać go. Nie ma jednej funkcji i znaczenia, przez co wprowadza do muzyki niepokojący akcent. Akord ten wyznacza pewien kres systemu dur-moll, a jego niedookreślenie otwiera bramy do innych rozwiązań na polu harmonii. Symbolicznie współbrzmienie to składa się z dwóch leitmotivów (motywów przewodnich, wiodących) – motywu Tristana oraz motywu pragnienia miłości. W trakcie Tristana i Izoldy akord ten pojawia się wielokrotnie.
Akord chopinowski – to współbrzmienie charakterystyczne dla muzyki Fryderyka Chopina. Harmonicznie jest to dominanta septymowa (czterodźwięk o budowie tercjowej, zbudowany na V stopniu gamy) z sekstą zamiast kwinty.
Akord prometejski (mistyczny, scriabinowski) – jest to współbrzmienie sześciu dźwięków. Nazwa prometejski wzięła się od dzieła Aleksandra Scriabina Prometeusz: poemat ognia, w którym kompozytor niejednokrotnie zastosował to współbrzmienie. W jeszcze większym stopniu niż w przypadku akordu tristanowskiego, współbrzmienie to nie ma określonej funkcji harmonicznej. Oczywiście można w różny sposób interpretować i nazywać ten akord w odniesieniu do systemu dur-moll, jednakże bywa to zwodnicze.
Akordy w różny sposób wykorzystywane są w muzyce. Typowym zabiegiem jest stosowanie kadencji, czyli następstwa akordów, które mają charakter zakończenia (np. jakiejś części lub całego utworu). Na filmiku pokażemy kadencję wielką doskonałą w systemie dur-moll:
W historii muzyki znajdziemy wielu kompozytorów, którzy znani byli z komponowania muzyki o gęstej fakturze,co niejednokrotnie wiązało się z licznie stosowanymi akordami. Ojcem takiej muzyki był Ludwig van Beethoven, którego twórczość wśród klasyków wiedeńskich wyróżniała się własnie niezwykle rozbudowaną harmonią, co później doczekało się kontynuacji w romantyzmie. Stosowanie gry akordowej może być środkiem do wzbogacenia ekspresji i dramatyzmu, a również poszerzenia ambitusu i zwiększenia wolumenu brzmienia. Świetnym przykładem stosowania akordów u Beethovena jest wszystkim znana Sonata Patetyczna (Grande Sonate Pathétique) op. 13 no 8. Prosimy wsłuchać się szczególnie we wstęp (do 1.50) utworu:
————
1. Definicja skonstruowana na podstawie: Akord, J. M. Chomiński w: Encyklopedia muzyki, red. A. Chodkowski, Warszawa 1995, s. 22-24.
Przykłady muzyczne stworzone przez redakcję Podsłuchaj. Wszystkie prawa zastrzeżone.
Podsłuchaj 
2 myśli na temat “Ilustrowany słownik muzyczny: Akord”